Zakłady lniarskie Dombrowicza w Dobrowoli na Litwie - konkurencja dla Żyrardowa XIXw.

Dobrowola, folw. i os., pow. maryampolski, gm. Aleksota, par. Sapieżyski. Odl. od Maryampola 55 w., od Kowna w. 10, od Suwałk 119; liczy wraz z osadą 5 dm., 55 mk. Dobra ziemskie Dobrowola w pow. maryampolskim i władysławowskim, nad rzeką Niemnem położone, obejmowały dawniej sześćdziesiąt wsi, kilka folwarków, miasteczko Sapieżyszki i kilkaset włók lasu. Dobra te stanowiły poprzednio własność skarbu królestwa.

W roku 1837 znaczna część realności, składających te dobra, a mianowicie folwark Sapieżyski, Wilkija i Lokajcie, kilkadziesiąt wsi i około 200 włók lasu, oddane zostały p. Karolowi Dombrowiczowi w emfiteutyczną dzierżawę na lat 50, z prawem przedłużenia jej na czas dalszy. Celem tej dzierżawy ze strony rządu było podniesienie przemysłu płócienniczego w ówczesnej gubernii augustowskiej. Jakoż w paragr. 8 kontraktu zawartego między K. Rz. Przych i Skarbu, a p. Dombrowiczem położony został warunek, aby p. Dombrowicz fabrykę płócien w tych dobrach, własnym kosztem urządził, najdalej w ciągu lat pięciu w ruch wprowadził, i przynajmniej 36 warsztatów utrzymywał, „pod utratą prawa emfiteutycznego“, w razie zaś zaniechania zakładu fabrycznego z winy p. Dombrowicza, dobra miały powrócić do skarbu. Jak dalece p. Dombrowicz wywiązał się z przyjętych obowiązków, okazuje się z postanowienia rady administracyjnej Królestwa Polskiego, zapadłego d. 15 czerwca 1860 r., w którem między innemi powiedziano: 

1. że p. Dombrowicz zaprowadził zakład fabryczny z dwóch oddziałów, t. j. z tkalni o 40 warsztatach, z których 20 zajętych było wyrobami deseniowemi, a 20 wyrabiały płótna, drelichy, płócienka i dymy, i z blicharni chemicznej, na sposób holenderski urządzonej;
   
2. że p. Dombrowicz utrzymuje fabrykę w ciągłym biegu, nie ustając w usiłowaniach dla dobra przemysłu płócienniczego, jak o tem świadczą liczne nagrody na wystawach otrzymane, a w tej liczbie medal złoty (r. 1857 w Warszawie);
   
3. że fabryka zatrudniała 76 robotników i to wyłącznie krajowców; 
   
4. że do r. 1860 p. Dombrowicz nie posiadał własnej przędzalni, i wyroby uskuteczniały się na obstalunek, z przędzy przez różne osoby dostarczanej; zamierzył zatem zaprowadzić przędzalnię o 1000 wrzecionach i powiększyć liczbę warsztatów tkackich. Z tych przeto względów rada administracyjna zgodziła się na udzielenie panu Dombrowiczowi pożyczki 15,000 rs. na cel powyższy. W r. 1870 Karol Dombrowicz służące sobie prawa emfiteutycznej dzierżawy dóbr Dobrowola przelał na p. Zenona Zaleskiego za kontraktem prywatnie zawartym, a przez izbę skarbową suwalską zatwierdzonym. W kontrakcie tym p. Zaleski przyjął wyraźnie obowiązek wykonywania wszelkich warunków kontraktu emfiteutycznego.
   

W roku 1872 za zezwoleniem władz skarbowych dobra Dobrowola wykupione zostały przez p. Zaleskiego na bezwarunkową własność. Obecnie z zakładów nie pozostało ani śladu. Dobra rozpadły się na cztery folwarki: Dobrowola, Wilkija, Lokajcie i Sapieżyszki, należące do różnych właścicieli; lasy zaś w skład dóbr wchodzące po większej części rozprzedane zostały. Dobra Dobrowola, składając się z folwarków Wilkija, Sapieżyszki i Lokajcie miały rozległość wraz z lasami około m. 4900. W r. 1877 z dóbr tych odłączony został folw. Dobrowola z attynencyą Rejnis, przyległością Dworakalnie i Dworałaukie. Rozległość folw. wynosi morg. 1038 a mianowicie: grunta orne i ogrody m. 251, łąk m. 98, pastwisk m. 68, lasu m. 591, nieużytki i place m. 31; osada leśna Rejnis m. 3. Płodozmian 7-polowy. Bud. drewn. 14.

https://m.wikisource.org/wiki/S%C5%82own.../Dobrowola

---

Jak widać Żyrardów miał więcej szczęścia.