Album Pomników Historii - zawiera 105 założeń arch. w tym Żyrardów-pomysł na prezent

Grupę najcenniejszych zabytków materialnego dziedzictwa kulturowego, obiekty o najwyższych wartościach artystycznych i architektonicznych, odzwierciedlających bogatą i niezwykle złożoną historię Polski zaprezentowano w albumie „100 pomników historii”.



Album „100 pomników historii” jest zwieńczeniem projektu Narodowego Instytutu Dziedzictwa w ramach programu „Niepodległa” na lata 2017-2022, wpisującego się w Obchody Stulecia Odzyskania Niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej, i jednocześnie zaproszeniem do zapoznania się z obiektami i popularyzowania ich w szerszej świadomości Polaków.

Pomnik historii to najwyższy tytuł przyznawany polskim zabytkom nieruchomym o szczególnym znaczeniu dla naszej kultury. Jest to jedna z pięciu form ochrony zabytków wymienionych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Rangę pomnika historii podkreśla fakt, że jest on ustanawiany przez Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej specjalnym rozporządzeniem na wniosek Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W treści prezydenckiego rozporządzenia wyszczególnia się cechy danego zabytku świadczące o jego najwyższej wartości, określa się precyzyjnie jego granice i zamieszcza schematyczną mapkę obiektu. Nad formalnym przebiegiem procedury czuwa Narodowy Instytut Dziedzictwa.


Pomniki historii to obiekty o szczególnych wartościach materialnych i niematerialnych oraz znaczeniu dla dziedzictwa kulturowego naszego kraju. Do elitarnego grona mogą dołączać obiekty architektoniczne, krajobrazy kulturowe, układy urbanistyczne lub ruralistyczne, zabytki techniki, obiekty budownictwa obronnego, parki i ogrody, cmentarze, miejsca pamięci najważniejszych wydarzeń lub postaci historycznych oraz stanowiska archeologiczne.

Z każdym rokiem lista najcenniejszych obiektów polskiej kultury sukcesywnie powiększa się. Do dziś wyróżnienie to nadano ponad 100 zabytkom, aby symbolicznie uhonorować w ten sposób najważniejsze dla polskiej kultury obiekty na 100-lecie odzyskania niepodległości. 

Poniżej znajduje się liczba wszystkich Pomników Historii zawartych w albumie.

1. "Wrocław - zespół historycznego centrum" - dolnośląskie
   
2. "Krzeszów - opactwo cystersów" - dolnośląskie
   
3. "Legnickie Pole - pobenedyktyński zespół klasztorny" - dolnośląskie
   
4. "Twierdza Srebrnogórska - nowożytna warownia górska z XVIII wieku" - dolnośląskie
   
5. "Wrocław - Hala Stulecia" - dolnośląskie
   
6. "Duszniki Zdrój - młyn papierniczy" - dolnośląskie
   
7. "Pałace i parki krajobrazowe Kotliny Jeleniogórskiej" - dolnośląskie
   
8. "Strzegom - kościół pod wezwaniem św. św. Apostołów Piotra i Pawła" - dolnośląskie
   
9. "Trzebnica - zespół dawnego opactwa cysterek" - dolnośląskie
   
10. "Jawor - kościół ewangelicko-augsburski pod wezwaniem Ducha Świętego, zwany Kościołem Pokoju" - dolnośląskie
    
11. "Świdnica - zespół kościoła ewangelicko-augsburskiego pod wezwaniem Świętej Trójcy, zwany Kościołem Pokoju" - dolnośląskie
    
12. "Świdnica - katedra pod wezwaniem św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika" - dolnośląskie
    
13. "Rezerwat archeologiczny Biskupin" - kujawsko-pomorskie
    
14. "Toruń - Stare i Nowe Miasto" - kujawsko-pomorskie
    
15. "Chełmno - Stare Miasto" - kujawsko-pomorskie
    
16. "Grudziądz - zespół zabytkowych spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły" - kujawsko-pomorskie
    
17. "Ciechocinek - zespół tężni i warzelni soli wraz z parkami Tężniowym i Zdrojowym" - kujawsko-pomorskie
    
18. "Strzelno - zespół dawnego klasztoru Norbertanek" - kujawsko-pomorskie
    
19. "Włocławek - katedra pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny" - kujawsko-pomorskie
    
20. "Kazimierz Dolny" - lubelskie
    
21. "Zamość - historyczny zespół miasta w zasięgu obwarowań XIX wieku" - lubelskie
    
22. "Kozłówka - zespół pałacowo-parkowy" - lubelskie
    
23. "Lublin - historyczny zespół architektoniczno-urbanistyczny" - lubelskie
    
24. "Janów Podlaski - stadnina koni" - lubelskie
    
25. "Park Mużakowski w Łęknicy - park w stylu krajobrazowym" - lubuskie
    
26. "Żagań - poaugustiański zespół klasztorny" - lubuskie
    
27. "Gościkowo-Paradyż - pocysterski zespół klasztorny" - lubuskie
    
28. "Klępsk - kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny" - lubuskie
    
29. "Łowicz - Bazylika Katedralna (dawna Kolegiata Prymasowska)  pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny" - łódzkie
    
30. "Sulejów - zespół opactwa cystersów" - łódzkie
    
31. "Łódź - wielokulturowy krajobraz miasta przemysłowego" - łódzkie
    
32. "Nieborów i Arkadia - zespół pałacowo-ogrodowy i ogród sentymentalno-romantyczny" - łódzkie
    
33. "Kraków - historyczny zespół miasta" - małopolskie
    
34. "Wieliczka - kopalnia soli" - małopolskie
    
35. "Bochnia-kopalnia soli" - małopolskie
    
36. "Kalwaria - krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego" - małopolskie
    
37. "Racławice - teren historycznej Bitwy Racławickiej" - małopolskie
    
38. "Stary Sącz – zespół staromiejski wraz z klasztorem sióstr Klarysek" - małopolskie
    
39. "Szalowa - kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała Archanioła" - małopolskie
    
40. "Tyniec - zespół opactwa benedyktynów" - małopolskie
    
41. "Kraków - Kopiec Kościuszki z otoczeniem" - małopolskie
    
42. "Warszawa - historyczny zespół miasta z traktem królewskim i Wilanowem" - mazowieckie
    
43. "Warszawa – Zespół Stacji Filtrów Williama Lindleya" - mazowieckie
    
44. "Żyrardów – XIX-wieczna Osada Fabryczna" - mazowieckie
    
45. "Warszawa - zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach" - mazowieckie
    
46. "Płock - Wzgórze Tumskie" - mazowieckie
    
47. "Pułtusk - kolegiata pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Marii Panny" - mazowieckie
    
48. "Góra Świętej Anny - komponowany krajobraz kulturowo-przyrodniczy" - opolskie
    
49. "Nysa - zespół kościoła farnego pod wezwaniem św. Jakuba Starszego Apostoła i św. Agnieszki Dziewicy i Męczennicy" - opolskie
    
50. "Paczków - zespół staromiejski ze  średniowiecznym systemem fortyfikacji" - opolskie
    
51. "Ozimek - żelazny łańcuchowy most wiszący na rzece Mała Panew" - opolskie
    
52. "Olesno - kościół odpustowy pod wezwaniem św. Anny" - opolskie
    
53. "Brzeg - Zamek Piastów Śląskich z renesansową bramą i kaplicą zamkową pw. św. Jadwigi - nekropolią Piastów" - opolskie
    
54. "Leżajsk - zespół klasztoru o.o. Bernardynów" - podkarpackie
    
55. "Łańcut - zespół zamkowo-parkowy" - podkarpackie
    
56. "Radruż - zespół cerkiewny" - podkarpackie
    
57. "Krasiczyn - zespół zamkowo-parkowy" - podkarpackie
    
58. "Przemyśl - zespół staromiejski" - podkarpackie
    
59. "Twierdza Przemyśl" - podkarpackie
    
60. "Bóbrka - najstarsza kopalnia ropy naftowej" - podkarpackie
    
61. "Kanał Augustowski" - podlaskie
    
62. "Bohoniki i Kruszyniany - meczety i mizary" - podlaskie
    
63. "Białystok - zespół kościoła pod wezwaniem Chrystusa Króla i św. Rocha" - podlaskie
    
64. "Gdańsk - miasto w zasięgu obwarowań XVII w." - pomorskie
    
65. "Malbork - zespół zamku krzyżackiego" - pomorskie
    
66. "Pole Bitwy na Westerplatte" - pomorskie
    
67. "Pelplin - zespół pocystersko - katedralny" - pomorskie
    
68. "Gdynia - historyczny układ urbanistyczny śródmieścia" - pomorskie
    
69. "Gdańsk Oliwa -  zespół pocystersko-katedralny" - pomorskie
    
70. "Gdańsk - Twierdza Wisłoujście" - pomorskie
    
71. "Kwidzyn - zespół katedralno-zamkowy" - pomorskie
    
72. „Stocznia Gdańska - miejsce narodzin Solidarności” - pomorskie
    
73. "Częstochowa - Jasna Góra - zespół klasztoru o.o. Paulinów" - śląskie
    
74. "Tarnowskie Góry - podziemia zabytkowej Kopalni Rud  Srebronośnych oraz Sztolni Czarnego Pstrąga" - śląskie
    
75. "Katowice - osiedle robotnicze Nikiszowiec" - śląskie
    
76. "Katowice - Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego oraz zespół katedralny" - śląskie
    
77. Gliwice - radiostacja - śląskie
    
78. "Krzemionki - kopalnie krzemienia z epoki neolitu" - świętokrzyskie
    
79. "Ujazd - ruiny zamku Krzyztopór" - świętokrzyskie
    
80. "Kielce - dawny pałac biskupów i katedra" - świętokrzyskie
    
81. "Święty Krzyż - pobenedyktyński zespół klasztorny oraz przedchrześcijańskie obwałowania kamienne na Łysej Górze" - świętokrzyskie
    
82. Rytwiany - pokamedulski zespół klasztorny Pustelnia Złotego Lasu - świętokrzyskie
    
83. "Wąchock - zespół opactwa cystersów" - świętokrzyskie
    
84. "Sandomierz  - historyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy" - świętokrzyskie
    
85. "Oblęgorek - pałacyk Henryka Sienkiewicza wraz z zabytkowym parkiem i aleją lipową" - świętokrzyskie
    
86. "Wiślica - zespół kolegiaty pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny wraz z reliktami kościoła pod wezwaniem św. Mikołaja oraz grodzisko" - świętokrzyskie
    
87. "Frombork - zespół katedralny" - warmińsko-mazurskie
    
88. "Grunwald - Pole Bitwy" - warmińsko-mazurskie
    
89. "Kanał Elbląski" - warmińsko-mazurskie
    
90. "Lidzbark Warmiński - zamek biskupów warmińskich" - warmińsko-mazurskie
    
91. "Święta Lipka - sanktuarium pielgrzymkowe" - warmińsko-mazurskie
    
92. "Gniezno – Katedra p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Wojciecha" - wielkopolskie
    
93. "Wyspa - Ostrów Lednicki" - wielkopolskie
    
94. "Zespół klasztorny Kongregacji Oratorium św. Filipa Neri, Gostyń-Głogówko" - wielkopolskie
    
95. "Poznań – historyczny zespół miasta" - wielkopolskie
    
96. "Zespół dawnego opactwa cysterskiego w Lądzie nad Wartą" - wielkopolskie
    
97. "Lubiń - zespół opactwa  benedyktynów" - wielkopolskie
    
98. "Kórnik – zespół zamkowo-parkowy wraz z kościołem parafialnym – nekropolią właścicieli" - wielkopolskie
    
99. "Rogalin - zespół pałacowy z ogrodem i parkiem" - wielkopolskie
    
100. Zespół pałacowo-parkowy w Dobrzycy - wielkopolskie
     
101. "Rydzyna - założenie rezydencjalno-urbanistyczne" - wielkopolskie
     
102. „Koszuty - zespół dworsko-parkowy" - wielkopolskie
     
103. "Kamień Pomorski - zespół katedralny" - zachodniopomorskie
     
104. "Stargard Szczeciński - zespół kościoła pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny Królowej Świata oraz średniowieczne mury obronne miasta" - zachodniopomorskie
     
105. "Kołbacz - założenie dawnego klasztoru cystersów, późniejszej letniej rezydencji książąt pomorskich i domeny państwowej" - zachodniopomorskie